Stel je voor: je bent popster in 2015 en wil een plaat uitbrengen. Word je al nerveus? Je zou voor minder. Een jaar eerder veranderden Taylor Swift en Beyoncé nog de regels van het spel en tezamen met FKA twigs sloopten ze elk op hun manier verder de poreuze muur tussen mainstream pop en indie. ‘Critically acclaimed’ en superster in één zin? Met een greintje zelfrespect doe je het niet meer voor minder. Of om het met Yoncé te zeggen: “I sneezed on the beat and the beat got sicker.”
Wie durft? Justin Bieber durft. De meest geridiculiseerde babyface uit de pop wilde dit jaar plots heel erg serieus genomen worden. Niet alleen moesten naaktfoto’s één en ander rechtzetten, ook een handvol fel gesmaakte singles wisten het muziekjournaille danig op te geilen. Na een week was die al door haar voorraad “Bieber is volwassen en hoe!”-stukken heen. Klein detail: toen het voormalig kindsterretje even later zijn langspeler uitbracht bleek de hele affaire een stuk minder geïnspireerd. Zo snel als de handjes de lucht invlogen, gingen ze weer koeltjes naar beneden. “But it’s certainly a start at reinvention”, besloot NME voorzichtig.
Bieber kreeg bovendien concurrentie van een landgenoot met een minstens zo opvallend kapsel. Al drie jaar voor Biebs maakte The Weeknd bad-boy r&b met een ranzig smegmarandje, maar afgelopen jaar loodste hij zijn amorele uitspattingen van arthouse naar de multiplexen. “Baby I can make that pussy rain, often” in Dolby Surround. In het jaar van de angst bleek nihilisme een geliefd toevluchtsoord. Natuurlijk mocht Lana Del Rey dan niet ontbreken met een vers hoofdstuk in haar fatalistische sprookje. Alleen verslikte ze zich zo diep in haar #huilpruil dat ze niet alleen zichzelf dreigde te verstikken.
Dan vond de massa met hartzeer meer geborgenheid in de moederborst van Adele. The voice van Engeland was terug van nooit echt weggeweest met meer van hetzelfde, een album vol krachtige soul en emotioneel behangpapier. Of hoe er op vier jaar tijd, behalve een baby, niets veranderd is in la vie d’Adele. En toch was een simpele ‘Hello’ voldoende om records te doen sneuvelen. Want na de roes van het nihilisme is er nog steeds de eeuwige houvast van het vertrouwde.
Nog veel conservatiever was echter het succes waarmee Ryan Adams de bestseller van Taylor Swift coverde. Adams zou volgens de Groene Amsterdammer “een baanbrekend album” gemaakt hebben, “waar over jaren nog over zal worden gesproken en naar verwezen”. Niet omdat, zoals je zou durven vermoeden, het een mijlpaal was in de vervaging van grenzen tussen indie en mainstream, maar omdat de uitgebeende versies van Ryan Adams de ware kracht van Swifts nummers bloot zouden leggen. Excuseer? Is een akoestische cover van een opgewekte hit niet de oudste truc uit het handboek van de goedkope singer-songwriter op weg naar succes?
Het bleef echter niet bij één nummer. Adams coverde ‘1989’ integraal en dat zou je net kunnen opvatten als een commentaar op dit cliché, dat onvermijdelijk een zekere minachting ten opzichte van het popnummer met zich meedraagt. Terwijl de singer-songwriter knipoogt -“hé, kijk eens wat ik met dit dommige nummertje doe”-, legde Ryan Adams toewijding aan de dag die een uiting van zijn oprechte bewondering is. Dubbel zo jammer dan dat zijn ‘1989’ een regelrechte sof bleek, doorspekt met flauwe Springsteenpastiche en Elliot Smith-getokkel-light. Wat in theorie een slimme commentaar kon zijn op de gratuit gelijkstelling van echte instrumenten en authenticiteit, oversteeg nauwelijks het cliché waarmee het komaf zou maken.
Met de teleurstelling van Ryans album viel nog te leven, maar de jubelreacties van de Nederlandstalige pers waren moeilijker te verteren. De Amsterdammers van Het Parool kopten smalend: “Ryan Adams geeft de tuttige liedjes van Taylor Swift een flinke dosis rock (****)”. Bizar om in 2015 nog dergelijk nauwelijks verholen rockism mee te maken, waarin rockmuziek per definitie boven triviale, “tuttige” pop uittorent. Maar ook de gematigde kritiek dat Swifts slimme liedjes beter tot uiting komen zonder productionele franjes komt voort uit een onvermogen om een pure popplaat an sich serieus te nemen. Dieperliggend veronderstelt deze kritiek dat een vrouwelijke megaster iemand nodig heeft om de essentie van haar eigen nummers te onthullen. Maar is het omgekeerde niet eerder waar? Zijn het niet vooral conservatieve muziekliefhebbers die iemand, niet toevallig een man met een gitaar, nodig hebben om het genie van Taylor Swift te aanvaarden?
Er sluipt in ieder geval veel meer vakmanschap in dit soort albums dan er ooit zal zijn in het debuut van een “rammelende indieband uit Dalston”, vindt ook Laura Snapes. Slimme popmuziek is geloofwaardig op haar eigen manier en wie zich openstelt vindt voorbij de vermeende tuttigheid vooral vreugde. De recensente van Pitchfork had het niet specifiek over Taylor Swift, maar wel over Carly Rae Jepsens curieuze nieuwe album. Ondanks een laaiend enthousiaste pers brak ‘Emotion’ commercieel amper potten. De algehele consensus: een gebrek aan persoonlijkheid in een muziekeconomie die draait op persoonlijkheden, liefst verkoopsklaar in de 30 seconden van een elevator pitch: “Word nu fan van Beyoncé en wees nooit meer onzeker. Of is een Adele om je ex te vergeten meer jouw ding?”
Jepsen weigert zich te reduceren tot een salesaanbod. “Het klinkt afmattend, als een gevangenis”, legt ze uit in een uitstekende Buzzfeedreportage. Niet onbegrijpelijk, als je zag hoe Beyoncé’s feminisme zo overdreven kritisch tegen de lamp werd gehouden dat het citeren van een gelauwerde Nigeriaanse schrijfster voor een publiek van miljoenen tieners plots iets werd om schamper over te doen. En zeker niet onbegrijpelijk, als je zag hoe Nicki Minaj werd herleid tot een kwaaie, zwarte vrouw, wanneer ze een naïeve collega-superster koeltjes de les spelde over de historische marginalisering van gekleurde muzikanten. Iemand trouwens gelezen hoe het hiphopfenomeen zich intelligent uitlaat over Sandra Bland of tegen het Amerikaanse gevangenissysteem? Wellicht niet, want het past niet in het plaatje van een felle, rappende barbiepop met een maan van een kont.
Laten we daarom als luisteraar en consument afsluiten met vijf goede voornemens voor 2016. Voornemen 1: Neem hedendaagse popmuziek serieus, bloedserieus, maar aanzie het ook voor wat het is (lees: geen Bob Dylan). Voornemen 2: Vergeet nooit te lachen. Popmuziek is er in de eerste plaats voor uw vertier. Voornemen 3: Wees toch steeds open. Als een sterrencast moeilijk doet en het experiment aangaat, stap dan mee in het avontuur. Voornemen 4: “Stars, they’re just like us” en niet alleen wanneer we ze betrappen op een weinig flatterende selfie. Gun uw popster ruimte om een volwassen mens van vlees en bloed te zijn, niet de bordkartonnen hoofdrolspeler uit een musicalsoap (toegegeven: de gewiekste publiciteitsteams zullen het u moeilijk maken). Voornemen 5: Maak van 2016 het spannendste muziekjaar ooit en vergeet 2015, het jaar waarin popsterren vooruitstrevender waren dan hun publiek. Proost!
Foto’s van Ryan Adams (Caroline Vandekerckhove) en Taylor Swift & Nicki Minaj (Foxnews).