Yo La Tengo staat niet meteen bekend als een politiek uitgesproken band, dan wel als een groep die steeds de uithoeken van zijn repertoire opzoekt. Op ‘There’s a riot going on’ gaat het trio uit New Jersey beide richtingen uit. De kritiek wordt echter introspectief én gaat gepaard met een vernieuwende aanpak.

De druk om steeds iets nieuws te creëren ligt hoog in een wereld die steeds uit is op verandering, hypes en hitjes. De lat wordt bijna onmogelijk hoog wanneer je als band al meer dan dertig jaar in platenrekken opduikt. Yo La Tengo probeert op ‘There’s a riot going on’ zowel op formeel als op conceptueel niveau te vernieuwen. De groep producete de plaat autonoom en bouwde de nummers op tijdens spontane improvisatiesessies. De fragmenten werden verzameld gedurende vijf jaar, de oudste verwerkte takes dateren zelfs uit 2007. Bassist James McNew, Ira Kaplan en haar echtgenoot, drummer Georgia Hubley, gingen tijdens de opnames elk hun eigen weg, erop vertrouwend dat het eindresultaat wel in harmonie zou samenvloeien. Het geheel klinkt inderdaad opmerkelijk samenhangend en zelf beheerster dan we van de titel – of van een improvisatieplaat – zouden verwachten.

Op ‘Nuclear war ep’ uit 2002 en op nummers als ‘Bad politics’ sluimerde er reeds sociale kritiek in het oeuvre van het trio. Dit vijftiende studioalbum van de indieveteranen verwijst bovendien naar de gelijknamige plaat van Sly & The Family Stone uit 1971, evenwel een kind van woelige tijden. Dat alles stuwt de verwachtingen richting urgente protest-rock, maar het is niet de eerste keer dat Yo La Tengo met de receptie van albumtitels speelt. In 2006 bracht de band ‘I am not afraid of you and I will beat your ass’ uit. Een kritiek op het turbulente tweede ambtstermijn van president Bush? Het bleek vooral een positief ontvangen en eclectische plaat te zijn. Tegenover het generisch eclecticisme van ‘I am not afraid of you and I will beat your ass’, de expliciete teksten van ‘Nuclear war ep’ en de vervormde gitaren van ‘Bad politics’ staat echter de rust en herhaling van ‘There’s a riot going on’.

Als er dan een “riot going on” is, wil Yo La Tengo die extern houden. Belgisch-Amerikaans schrijver Luc Santé schreef tijdens de opnames een essay over het tot stand komen van het album. Daarin beschrijft hij de invloed van de buitenwereld op het individu: “These are dark times, in our heads as much as in the streets” en “Confusion and anxiety intrude into daily life and cause you to lose your compass”. ‘There’s a riot going on’ reageert op die onrust door een microkosmos te creëren waarin je afstand kan nemen van de angst en stress die gepaard gaan met de politieke situatie en met het moderne leven in het algemeen. Die vredevolle mentale “microkosmos” komt ten volste tot zijn recht in het hart van het album: ‘Shortwave’ lijkt met zijn kabbelende watergeluiden en onverstaanbare conversaties zo uit een yoga- of meditatieafspeellijst te komen. De shoegaze-pedalen zorgen dan weer voor een vernieuwende kruisbestuiving tussen beide genres.

Met nummers die door veelvoudige herhaling op het eerste zicht minimalistisch klinken, maar toch gelaagd genoeg blijken om te blijven boeien, kantelt Yo La Tengo Santé’s “confusion and anxiety” op succesvolle wijze. Complexe gelaagdheid is een constante doorheen het album, maar komt aanzienlijk naar boven in ‘You are here’, ‘Above the sound’ en ‘Forever’. Daar gaan verschillende instrumentale en vocale lagen meesterlijk in elkaar over, zoals bijvoorbeeld de subtiele sax op ‘Above the sound’ en de kabbelende gitaarmotieven op ‘You are here’, die nu eens de synths en percussie vrij spel geven en dan weer de voorgrond opeisen. Het valt amper te geloven hoe geïmproviseerd het album werd opgenomen. Alleen een band die al decennia samenspeelt, krijgt dat voor mekaar.

De limieten van het gelaagde en vrije opnameproces worden helaas ook bereikt in de eindes van bepaalde nummers. Waar een “vals einde” wel werkt en het wegebben van het geluid onderbroken wordt door een drumsolo in ‘Ashes’ of door hoge etherische synths in ‘Let’s do it wrong’, wordt dat effect echter niet bereikt in ‘Here you are’. Dat laatste nummer lijkt de plaat na vijf minuten organisch af te ronden – ‘Here you are’ is bovendien het spiegelbeeld van de titel van het openingsnummer – maar wint dan plots nog aan overbodige intensiteit. Ook het afsluiten met een suizende feedback na een misleidende fade out in ‘Forever’ vormt geen meerwaarde.

‘There’s a riot going on’ is niet een en al rust, herhaling en meditatie. Op nummers als ‘Esportes casual’, ‘Ashes’ en ‘Above the sound’ zorgen nostalgische jazzecho’s en onconventionele percussie voor een experimentele toets. Ten slotte herinneren ‘Shades of blue’ en ‘She may, she might’ – met, net als in ‘For you too’, een heerlijke kopstem – aan de dreampop van ‘I can hear the heart beating as one’-favoriet ‘Autumn sweater’.

Na vierendertig jaar voegt Yo La Tengo alweer een nieuwe -introspectieve- afdeling aan het repertoire toe. Evenzeer vernieuwen als ‘I am not afraid of you and I will beat your ass’ en ‘I can hear the heart beating as one’ doet het trio niet; de trouwe cultgarde blijven boeien wél. ‘There’s a riot going on’ slaagt erin afstand te nemen van de chaos van het huidige politieke klimaat en van de stress van het snel veranderende moderne leven. En dat is meer een “riot” dan je zo op het eerste zicht zou denken.

Op 20 mei 2018 treedt de band op in de Ancienne Belgique.