Na ‘The glowing man’ in 2016 liet Michael Gira weten dat die plaat het einde was van Swans “in zijn huidige vorm”. Wat dat precies wilde zeggen, was een tijdje niet duidelijk. Nu blijkt dat dat album zeker nog geen zwanenzang was; met een licht gewijzigde formatie is de groep terug en brengen ze ‘leaving meaning.’. Eerste bemerking: met zijn speelduur van “slechts” anderhalf uur is dit een relatief korte release voor Gira en de zijnen. Tweede bemerking: de band is dan misschien nog niet ter ziele gegaan, de sound is inderdaad wel veranderd, zij het op subtiele wijze.

Swans is namelijk akoestischer geworden. Na de korte intro ‘hums’, die naar het einde toe enkele ontroerende Stars of the Lid-achtige drones kent, krijgen we het haast pastorale ‘Annaline’ te horen. Het is een lieflijke folkrockballade die het zusje zou kunnen zijn van ‘Evangeline’, die Gira al bezong met zijn andere project The Angels of Light. Ook de vooraf geloste single ‘It’s coming it’s real’ roept idyllische taferelen op, met dank aan de serene samenzang van de zusters Von Hausswolff. ‘What is this’ zouden we zelfs ronduit vrolijk kunnen noemen – voorheen onvoorstelbaar voor een band die platen als ‘Public castration is a good idea’ uitgebracht heeft. Na de grootschalige epiek van de vorige platen, laat Gira op ‘leaving meaning’ dus wat plek voor romantiek.

Dat folkrockgeluid is op zich geen nieuwigheid voor Swans. Op platen als ‘The burning world’ hoorden we de groep er al meer experimenteren. Het verschil zit hem hier echter in de ambitieuze schaal waarop deze songs gecomponeerd zijn; de geest van Swans’ mastodontische trilogie die ‘leaving meaning.’ voorging, schemert nog af en toe door. Op het titelnummer zijn er bijvoorbeeld enkel akoestische instrumenten te horen, maar toch blijft het een lang uitgesponnen sfeerstuk zoals we dat van Michael Gira zijn gaan verwachten. Ook zonder de stekker in te steken, weet de groep ons moeiteloos te hypnotiseren.

Gelukkig blijven fans van de snedigere Swans ook niet op hun honger zitten. ‘The hanging man’ klinkt met zijn hoekige gitaarriff en evocatieve stemgebruik als een track die zo van meesterwerk ‘To be kind’ geplukt kan zijn. ‘Phantom limb’ begint als een duister no wave-epos dat terug doet denken aan de ‘Filth’-dagen en evolueert langzaam tot een psychedelische uitbarsting die dan weer typisch is voor het recentere werk van de band, alsof hun hele evolutie samengevat wordt in zes minuten. Het gemeenste nummer is echter het genadeloze ‘Sunfucker’, waarin alle registers opengetrokken worden om een zo intens mogelijk klankenpalet aan te snijden. Een manische Gira vervloekt de zon in een van zijn meest expressieve performances, begeleid door een ritueel van repetitieve akkoorden die langzaam maar zeker het daglicht wegnemen.

Eerlijk is eerlijk: vergeleken met de vorige drie Swansplaten is ‘leaving meaning.’ net een tikkeltje minder overweldigend. Het songmateriaal weet niet over de gehele lijn die overweldigende epiek te bereiken, al moeten de beste momenten zeker niet onderdoen voor de hoogtepunten van dat drieluik. Nu kunnen we dat Gira ook moeilijk kwalijk nemen. De meeste artiesten brengen in hun hele leven slechts één plaat van dat kaliber uit, hij heeft er ondertussen al meerdere op zijn naam staan. Hoewel we ‘leaving meaning.’  misschien niet tot het allerbeste van Swans zullen rekenen, is het album nog steeds een indrukwekkend staaltje muziek dat eindeloze herhaling tot een kunst verheft. Ondanks die manier van songwriting en de lengte van de plaat kan het, dankzij het tentoonstellen van verschillende stijlen die Swans’ oeuvre doorheen de decennia gekleurd hebben, onmogelijk monotoon genoemd worden. Als de voorgaande triptiek de hoofdstukken vormde van een grootschalige heldenzang , dan is ‘leaving meaning.’ de lijvige epiloog waarin alles langzaam maar zeker tot rust mag komen.

Swans speelt 22 mei 2020 in de Ancienne Belgique (info & tickets).