Honger is de beste saus zeggen ze. En als er iemand iets van honger af weet, dan moeten dat wel Jazz Brak en Zwangere Guy zijn. Als we hun teksten mogen geloven toch. Aan de hand van vier aperitiefjes: ‘Ambras’, ‘Grondleggers’, ‘Familie boven alles’ en ‘Dubbeldik’ werden we de voorbije maanden warm gemaakt voor de hoofdschotel: ‘Familie boven alles’, het nieuwe Stikstof album. Eentje waar er reikhalzend naar uit gekeken werd.

Vooraleer we in het album duiken, moeten we wat achtergrond schetsen. Tenslotte vragen de gerechten van de chefs enige duiding. Ten eerste: Stikstof is het steeds met minder en minder rappers aan het doen. Ooit waren ze met vier. Rosco vertrok enige tijd geleden al en op de nieuwe plaat is geen Astro meer te horen. Die laatste focuste zich volledig op de beats waardoor we dus enkel Zwangere Guy en Jazz horen. DJ Vega duikt wel vaker op bij de groep. Al lijken zijn bijdrages vooral in liveshows naar voren te komen. Als we eerlijk zijn, dan moeten we toegeven dat we het jammer vinden om Astro niet meer te horen spitten. Als hij echter beats als in ‘Zeg ze’ kan blijven verzinnen, mag het van ons ook zo blijven.

Kortom, het was onvermijdelijk dat ‘Familie boven alles’ toch ietwat anders ging klinken dan zijn voorganger ‘Overlast‘. In tussentijd kwam Zwangere Guy met drie verschillende soloalbums. Hij brak elk kot af waar hij passeerde en leerde de legende (en een hoop instagramposts) ons dat er jaren duchtig aan het album geschreven en gewerkt werd. Het mag gezegd zijn: dat hoor je. ‘Familie boven alles’ laat een groep horen die gefocust is en veel geschaafd heeft aan zijn geluid.

Het begint al in ‘Nitro’, een goed gevonden anagram voor intro. Het is meteen één van de meest explosieve tracks op de plaat, niet zozeer beatgewijs maar tekstueel. Zwangere Guy schetst een duister beeld van Brussel, eentje waarin de politie gevreesd moet worden en de echte criminelen zij zijn die strak in het pak rondlopen. Jazz doet daarna zijn duit in het zakje en ondanks de duidelijke liefde voor de stad die uit het nummer spreekt, worstelen ze toch met de schaduwkant van de metropool.

Een stuk opzwepender is ‘Alles kapot’. Hoe kan het anders met zo’n titel? De hypnotiserende beat doet wat denken aan de vroege sound van Forest Swords en is een atypische beat om een hoop bars over te spitten. Maar jeetje, wat werkt het wonderwel. Papa ZG klinkt venijnig in het refrein en Jazz loopt lekker te stoefen in de verses. Typische hiphop. Als dat op zo’n manier gebracht wordt, is er helemaal niets mis mee. Hoewel Astro niet rapt op ‘Familie boven alles’ duikt hij toch eventjes op in de intro van ‘Driedubbeldik’. Als losstaande single wist die niet echt helemaal te overtuigen, in de context van het album komt het gelukkig een stuk beter tot zijn recht.

Het diepst van allemaal gaat ‘Spiegel’. Jazz, die daar nog meer dan anders klinkt als Astro, beschrijft pijnlijk accuraat hoe een drugsverslaving de bovenhand kreeg. De bars gaan diep en blijven hangen, alsof de weerhaakjes zijn pijn in jouw ziel proberen te injecteren. Verder horen we de instrumentals die van ‘Spiegel’ zo’n sombere standout maken terug op ‘Beelden’. Daar krijgt Zwangere Guy de spotlight op hem gericht. De tracks zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en vertellen grosso modo hetzelfde verhaal: falen en miserie, elk vanuit een ander, persoonlijk standpunt. Her en der hoorden we dat Stikstof soft geworden is op ‘Familie boven alles’. Het is een kwestie van perceptie als je het ons vraagt.

Op de keper beschouwd ging ‘Overlast’ harder. Wie echter dieper graaft, komt een versie van het collectief tegen dat voor het eerst echt aan introspectie doet. De pocherij is natuurlijk niet verdwenen. De boys blijven opscheppen over hoe goed ze wel niet zijn. In ‘ALL CAPS’ zijn ze de coolste jongens van de buurt en in ‘Ambras’ blijven ze briefjes van 100 euro binnenhalen alsof het niets is. Verwacht je trouwens aan uitgelaten concertgangers die “fuck uw rolmodel, uw moeder neuk ik morgen wel” gaan mee kelen als ze dit inzetten op hun shows. In ‘Driedubbeldik’ prijzen ze zonder schaamte hun eigen merch aan en in ‘Brak en Guy’ drukken iedereen nogmaals op het hart dat zij de gasten zijn waar rekening mee moet gehouden worden. Samen met Nederlander Sticks blikken ze dan weer terug waar ze vandaan kwamen.

Er is echter nog een andere kant. Na de kritiek dat Stikstof misschien iets te macho was, tot zelfs ietwat (onbedoeld) vrouwonvriendelijk, tonen beide heren zich hier af en toe van hun meest kwetsbare kant. Het zorgt voor een frisse wind in hun repertoire. Hiphop en rap zijn meer dan het pochen en de eindeloze bling bling. ‘Zij’ is een ode aan hun lieven. Hun rots in de branding, het licht op hun donker pad. Heartfelt pennenstreken beschrijven hun liefde en het nummer wordt afgesloten met het gekir van een baby. Atypisch voor Stikstof, wel zeer fijn. In ‘Schaduwboksen’ geeft Jazz nog een stukje meer van zijn ziel bloot. Het tweeluik ‘Spiegel’ en ‘Beelden’ hoort bij het gevoeligste wat ze ooit al penden.

Zijn er dan nog puntjes van kritiek? Goh ja. Niet elk nummer is er 100% op. ’24/7′, ‘ALL CAPS’ en ‘Brak & Guy’ zullen waarschijnlijk niet onze playlist met hun beste nummers halen. Verder doet het ons bijna pijn om te zeggen, maar zou het geen tijd zijn voor Zwangere Guy om zichzelf wat nieuwe tricks te leren? Waarschijnlijk ligt het aan de overdaad aan materiaal die hij de laatste jaren uitbracht (en door ondertekende kapotgedraaid) werd, maar doorheen het album valt het vaak op dat we de flows al ettelijke keren doorheen de jaren gehoord hebben. Iets wat we minder met Jazz hebben. Langs de andere kant, als dát is waar we over lopen te zaniken dan kunnen we stellen dat Stikstof wederom een topalbum heeft afgeleverd.