Het grootste deel van dit album ontstond uit een lange jamsessie die The Dream Syndicate had met Stephen McCarthy van de Long Ryders. Op de laatste dag van de opnames voor vorige plaat ‘These times’ kwam McCarthy langs om iets te drinken, maar in plaats daarvan besloten ze nog even wat te improviseren. Het resultaat daarvan, ‘The universe inside’, is een zeer geslaagde mengeling van jazz, krautrock en psychedelische rock.

Die invloeden zijn in ieder geval goed te horen op de opener ‘The regulator’. Een uitgestrekt landschap van een song waarin we de psychedelische woestijn van The Dream Syndicate binnen rijden. Sitar, gitaar en synths waaien aangenaam van oor naar oor terwijl bas en drums voor een steady groove zorgen. Met zijn twintig minuten neemt het nummer ongeveer een derde van de plaat in beslag. Dat het op geen enkel moment langdradig aanvoelt is te danken aan de kwaliteit van de muzikanten. De band heeft alles bij elkaar toch zo’n 40 jaar ervaring en dat laat zich voelen in de wisselwerking tussen de bandleden. Muzikale thema’s komen heel organisch op en gaan even moeiteloos weer over in andere sporen die de band onderzoekt. De spaarzame lyrics van Steve Wynn geven het geheel iets dreigend en mysterieus mee. ‘Have you heard?/ The scarcity of the soul/ Blown fuses/ For the regulator/ Songs and sounds that soothe the savage soul’.

Alle teksten op het album zijn later toegevoegd door Wynn. Toch nestelen ze zich naadloos in de ruimte tussen de instrumenten alsof het een vooraf bedacht geheel was. Dat is nog iets goed aan ‘The universe inside’, elke song voelt heel open aan, ze zitten niet volgepropt met overdubs. Met uitzondering van de sax, de zang en wat percussie die er later bij kwamen is de plaat een verkorte chronologische weergave van de jam die de band die avond had opgenomen. Elk instrument krijgt de vrijheid om naar voor te komen en een interessant patroon te weven voor het terug in het geheel opgaat.

‘The longing’ is nog een hoogtepunt van de plaat. De eb en vloed van blazers en synths in combinatie met de echoënde gitaren zetten dat verlangen prachtig om in muziek. Wynn zingt alsof hij Jezus in de woestijn is, op zoek naar een glas water: ‘Sleepless for days and days/ Decisions and communiques/ Ruthless, unsettled/ And alone/ The harder you try to fix it/Eliminate, deep six it/ All that’s left is the longing’.

De tweede helft van de plaat mist tijdens ‘Apropos of nothing’ en ‘Dusting of the rust’ wat richting en de slagkracht van de eerste helft. Niet om te zeggen dat het slechte nummers zijn. De duizelende synths op het eerste nummer en de uitstapjes naar krautrock op het tweede zetten de sfeer van het album goed verder. Ze missen echter iets aan impact waardoor het album een beetje zijn momentum verliest.

Afsluiter ‘The slowest rendition’ bouwt langzaam op, om halverwege open te breken in een geweldige dialoog tussen gitaar en saxofoon. De stem van Wynn zweeft je bewustzijn in en uit terwijl het nummer langzaam uitdooft. ‘I close my eyes, I know that I’ll soon sleep/ The waking hours and questions slowly seep/ Into one another, in my mind they smother/ The tenuous reality, sneaking up on me/I can hear those bells again’.

Met hun achtste album voegt The Dream Syndicate een solide verzameling muziek aan hun catalogus toe. ‘The universe inside’ is een plaat die op zijn best vergelijkingen oproept met Miles Davis, The Grateful Dead en Neu!. Geen slecht gezelschap om in te vertoeven.