Muziek en technologie zijn geen ‘kip of ei’-verhaal. Er is altijd eerst de technologie, die vervolgens door creatievelingen aangewend wordt voor heel andere doeleinden. In de studio van Cher hadden ze nooit kunnen denken dat hun gebruik van Auto-Tune om Chers refrein op een toonladder te krijgen ooit gebruikt zou worden als instrument an sich, of hele subgenres zou doen ontstaan. Autotune is ondertussen niet alleen ingeburgerd, het is soms zelfs de standaard geworden. Als artificiële intelligentie de nieuwe Auto-Tune is, dan heeft Holly Herndon met ‘Proto’ haar ‘Believe’ afgeleverd.

Wie de credits van Herndons derde plaat bekijkt, ziet behalve een reeks Berlijnse gaststemmen ook Spawn vermeld staan. Het AI-programma werd ontwikkeld door programmeur Jules LaPlace en twee jaar lang ‘getraind’ door Herndon en haar partner/mede-producer Mat Dryhurst om muziek te maken. Voer Spawn audiosoftware, stemmen of samples, en je krijgt een boertje aan glitchy muziek terug. Uit die geluidsbrij filterde Herndon bruikbare stukken, wat leidde tot ‘Proto’. Herndon omschrijft Spawn als een ‘inhuman child‘: net als baby’s heeft ze mensen en waarden nodig om op te groeien, zonder over een lichaam of zintuigen te beschikken of op een menselijke manier te redeneren.

Door zoveel tijd met Spawn door te brengen, ontstond voor Herndon een vergelijkbare dynamiek die je tussen muzikanten krijgt wanneer ze lang in de studio of op tournee zijn. Een wederzijds begrip waar geen woorden voor nodig zijn, al is blikken werpen naar elkaar moeilijk wanneer je medespeler abstract is. Maar door de bewustzijnsontwikkeling van Spawn van dichtbij gevolgd te hebben, leerde de muzikante wel anticiperen waar de software naartoe ging. Die nauwe samenwerking kan je gerust zien als centrale thematiek en uitgangspunt van ‘Proto’.

Wie na deze uiteenzetting meteen denkt aan films als ‘Her’ of ‘Blade runner’ heeft gelijk: het klinkt vreselijk sciencefiction, al is het tegelijkertijd al deels realiteit. AI wordt al gebruikt om processen te optimaliseren in andere sectoren, net zoals software gebruikt wordt om potentiële levenspartners te zoeken of androïde robots hun opwachting maken in slaapkamers en ziekenhuizen (voor zeer verschillende doeleinden welteverstaan). Holly Herndon doet je de vraag stellen: is muziek die (deels) door technologie gecreëerd wordt kwalitatief of creatief minderwaardig? En waar stopt het menselijke aspect en begint het technologische? En, belangrijk voor ondergetekende: waar eindigt postmodern gefilosofeer en begint een muziekrecensie. Het antwoord op die laatste vraag: hier.

‘Proto’ klinkt namelijk verdacht vertrouwd voor iets dat grotendeels ontwikkeld is door een bewustzijn dat op een heel andere manier redeneert als het onze. De nummers klinken niet abstracter dan zaken die je op pakweg ‘Kid a’ of iets van Oneohtrix Point Never of Aphex Twin kan terugvinden. Het merendeel van de nummers werd uiteindelijk door mensen samengesteld uit een selectie van Spawns bewerkingen, maar er staan ook twee ‘Live trainings’ op waarin Spawn onbewerkt haar gang mag doen, met een kerkkoorachtig resultaat. Elders kraakt en bliept ‘Proto’ zoals je van een experimentele electronica-conceptplaat kan verwachten. “Enya on shrooms“, zoals iemand het in de Youtube-commentaren treffend verwoordt.

Er zijn ook toegankelijkere momenten. ‘Eternal’ is postmoderne pop in de lijn van SOPHIE, ‘Extreme love’ is een ambienttapijt ter ondersteuning van een futuristische superorganisme-tekst van de hand van woordkunstenares Jenna Sutela. Hoogtepunt en centrale nummer ‘Frontier’ vermengt tribaal gezang uit schijnbaar lang vervlogen tijden met opgeblonken beats, terwijl Spawn aan de slag gaat met de stemmen. En dan is er nog het ongemakkelijk stotterende ‘Godmother’ met footwork-sleutelfiguur Jlin, dat vooral erg doet denken aan de zoemende obelisken uit ‘2001: a space odyssey’.

De fascinatie met de mogelijke toepassingen van technologie binnen muziek en performance is niet nieuw voor Herndon, maar met de ontwikkeling van Spawn zet ze wel een hele stap voorwaarts of muzikaal en filosofisch vlak. Die twee elementen zijn zo onlosmakelijk verbonden door de ontstaansgeschiedenis, dat je onmogelijk de muziek kan bespreken zonder in te gaan op de bredere thema’s en concepten die Herndon hiermee aanraakt. ‘Proto’ mag dan wel niet de beste plaat van het jaar zijn, het wordt over tien jaar misschien wel gezien als een van de belangrijkste in een terugblik. En wie weet wordt die retrospectie volledig zelfstandig geschreven door eloquente taalsoftware die wel z’n deadlines haalt.