“I know that you’ve been tired / I bring you love and a deeper understanding.” Ga nu niet halsoverkop door de tekstbundel van de nieuwste War On Drugs bladeren naar die over het hoofd gehoorde regel, want je zult ‘m niet terugvinden. Kate Bush bezong namelijk eind jaren tachtig al in een nummer met dezelfde titel over haar afhankelijkheid van computers en gsm’s. Dertig jaar later is de drang naar everything now alleen nog harder/faster/shorter geworden.

Ziedaar Adam Granduciel, het vleesgeworden anachronisme op wie hedendaagse trends geen vat lijken te hebben en die wonderwel anderen mee kan sleuren in zijn onthaastende pelgrimstocht. Eerste single ‘Thinking of a place’ wist zich ondanks (of net dankzij?) de speelduur van elf minuten zelfs in radiorotatie te krijgen. Nooit gedacht dat Studio Brussel een zeldzaam teken van karakter en eigenheid zou vertonen met een ellenlang dadrock-nummer. Maar wát een dadrock-nummer.

Na ‘Thinking of a place’ kregen we nog vier voorsmaakjes – je kon bijna je klok gelijk zetten op de regelmaat waarmee singles werden uitgebracht. Nu ja, singles: om echt Ultrapotten te breken misten ze de meezingbare refreinen en aanstekelijke melodieën die zich meteen tussen je oren nestelden. Een ‘Red eyes’ zat er niet tussen, al lijkt dat een bewuste keuze van Granduciel. Het was alsof hij de rebel wou uithangen door tegen de conventies van de muziekindustrie in te gaan. Niet voor niets hing er aan zijn platendeal voor twee albums bij Warner-sublabel Atlantic totale artistieke controle vast. En dus doet hij met een grijns waar hij ondertussen goed in is: klassieke rock brengen die zo klassiek is dat het weer alternatief wordt.

Hoewel ‘A deeper understanding’ nog meer dan ‘Lost in the dream’ aanvoelt als een groepsplaat, blijft Granduciel ontegensprekelijk de spilfiguur. Hij ziet zichzelf nog steeds niet als songschrijver, maar wel als producer. Dat vertaalt zich in maandenlange studio-opnames waarbij hij soms tot het ochtendlicht in de weer was om net de juiste gitaarklank of drumfill te verkrijgen. Wat je hoort op deze vierde War On Drugs-plaat is het geluid van een perfectionistische studio-nerd die volledig vrij is om zijn creatieve ideeën te vertalen in nummers die zo lang mogen uitwaaieren als hij zelf wil. Want hoewel in tijden van streaming hoeveelheid op lengte primeert om snel veel streams te krijgen, hoeft Granduciel zich daar niet om te bekommeren – van de verkoopcijfers van ‘Lost in the dream’ kwam een atypisch hoog percentage uit de verkoop van vinyl. Dat zegt iets over de toewijding/leeftijd van de gemiddelde fan.

Je zou Granduciel kunnen verwijten het succesrecept van ‘Lost in the dream’ (nummer twee in onze eindejaarslijst van 2014) te kopiëren. ‘A deeper understanding’ start net als zijn voorganger met een tikkende synth die als een locomotief het album op gang trekt. Alleen lijkt de trein van The War On Drugs nu aanvankelijk onstopbaar. Gitaarsolo na gitaarsolo passeert de revue terwijl mondharmonica’s, rijke synths en sporadisch uitbarstende drumsalvo’s uit alle uithoeken op je af lijken te komen. Pas in het afsluitende half uurtje neemt hij gas terug, alsof Granduciel even wil overschouwen wat hij net gemaakt heeft. Hij etaleert een zelfbewustzijn en vakkennis die het keer op keer een plezier maken om de plaat te luisteren. Tussen elk laagje schuilt een nieuwe ontdekking, en zelfs de oude bekenden laten af en toe een nieuw gezicht zien.

Als dit album ergens over gaat, dan is het wel zelfreflectie. Granduciel probeert inzicht te krijgen in zichzelf, waarom hij doet wat hij doet – opnieuw en opnieuw. Die zoektocht naar zichzelf houdt hij erg open en toegankelijk, met teksten die soms nergens over lijken te gaan maar toch herkenbaar aanvoelen. Zo kan ‘Pain’ toegepast worden op een persoonlijke blauwe plek naar keuze, terwijl die pijn bij hem voortvloeide uit een vier maanden aanhoudende rugpijn waarvoor uiteindelijk een operatie nodig was.

Natuurlijk zijn er minpuntjes. De eerder geloste nummers zijn sterker dan wat nog komen moest, en dat komt niet alleen doordat we al meer vertrouwd zijn met radiosingle ‘Holding on’ of het magistrale ‘Strangest thing’. In ‘Knocked down’ gaat het geneuzel voor het eerst enerveren, wanneer Granduciel achter z’n piano mijmert over het weer. Het daaropvolgende ‘Nothing to find’ valt dan weer behoorlijk licht uit, en het is de enige keer dat de kritiek van Mark Kozelek (“beer-commercial lead-guitar shit”) opgaat. Dat clichématige synth-motiefje in de slotfase doet er ook geen goed aan.

Op de keper beschouwd is ‘A deeper understanding’ grootser, gelaagder en in de hoogtepunten beter dan ‘Lost in the dream’. Enkel halfweg merken we dus twee dipjes op die op de voorganger niet aanwezig waren, als putten op een lege autostrade. Bovendien zorgt de schijnbaar bewuste keuze om het laatste half uur te laten uitbollen met de geconcentreerde trage songs ervoor dat je bij momenten reikhalzend uitkijkt naar de eindmeet – om dan na de volgende bocht weer een opflakkerende blazer of echoënde gitaar aan te treffen en te beseffen dat je nog niet thuis bent.

In het uitdeemsterende slotakkoord gaat Granduciel een laatste keer full Dylan. “Winds of change so new / Blowing right through me then blow back to you”. Als The War On Drugs de band is die de erfenis van Bob, Bruce en Tom beheert, dan mogen die drie anciens hun eelterige handen kussen. ‘A deeper understanding’ is het testament van iemands wiens leven net begonnen is. Leef lang, Adam.

The War On Drugs speelt dit najaar uitverkochte shows in Vorst Nationaal (4.11) en Lotto Arena (29.11).