Onlangs verscheen ‘The glowing man’, het laatste album van Swans in z’n huidige bezetting. Michael Gira heeft besloten het niet tot een zwanenzang te laten komen en pleegt daarom een soort spirituele zelfmoord. Niet getreurd, het einde van Swans an sich is nog veraf. We spraken af met oppergoeroe Gira om dieper te graven in de beweegredenen voor deze beslissing en kwamen onderweg enkele interessante kronkels tegen.
Welkom terug in België. Sinds de wedergeboorte van Swans in 2009 zitten jullie aan plaat nummer vier, hebben jullie eindeloos veel live gespeeld en ging je tussendoor meermaals solo op tour. Is er zo een grote drang in jou aanwezig om productief en actief te zijn?
Ik denk het wel. Ik ben ook altijd heel ijverig geweest. Muziek is hetgeen waar ik nu mee bezig ben en ik zal er bijgevolg alles aan doen om mij daar ten volle op toe te leggen.
Het klinkt misschien raar, maar vorige week kampeerde ik met tien maatschappelijk kwetsbare jongeren drie dagen in het bos. Zonder luxe, elektriciteit,… waarbij ze na één dag al geconfronteerd werden met het feit dat een imago vervalt wanneer je enkel beroep kan doen op samenwerking om uitdagingen aan te gaan. Is de mens Michael Gira veranderd tijdens deze Swans-cyclus?
Ik verschiet ervan dat ze er maar één dag voor nodig hebben. Moet ik er dan een soort ‘Lord of the rings’ bij voorstellen waarbij ze elkaar heel snel beginnen uit te moorden? (lacht)
Maar ja, ik ben immens veranderd. Om de één of andere reden heeft het geluid van het huidige Swans mij veranderd in een meer spirituele persoon. Hoe we nu klinken brengt de mogelijkheid tot een transcendente ervaring met zich mee, althans live. Wanneer je een plaat maakt en opneemt is het meer een mentale kwestie. Het heeft me bijgevolg geloof en een soort van magie gegeven dat alles lijkt te onderstrepen.
Wanneer je Swans live aan het werk ziet, luister je niet enkel maar wordt je deel van wat er op het podium gebeurt waardoor het je mentaal ook echt wel kan uitputten en je minuten, uren, een dag, nodig hebt om na afloop te bekomen. Hoe voelt een optreden voor jullie aan?
Net hetzelfde als jij het net beschrijft. We proberen net als de luisteraar in de muziek te geraken. Op zijn best spelen we de nummers niet, maar maken we er gewoonweg deel van uit en ervaren we het ook zo. Wanneer dit echt werkt is dit een soort ultiem genot.
Merk je daarin een verschil met Swans van voor de reünie?
Zeker. De vorige samenstelling had ook zijn hoogtes, maar de band en wellicht ook mijn ambitie is veranderd. De chemie die nu tussen ons zes heerst is bijna psychisch te noemen en werkt gewoon. Waardoor we in staat zijn om bepaalde krachten te ontketenen.
En toch besluit je dat ‘The Glowing Man’ het laatste album in deze formatie wordt. Is het de angst om niet op een hoogtepunt te stoppen dat je tot deze beslissing drijft?
Precies. Ik wil niet dat we onszelf gaan beginnen immiteren. Als groep hebben we de top van onze mogelijkheden bereikt en ik wil dit liever op een hoogtepunt laten eindigen. En zeker niet de groep worden die steeds opnieuw dezelfde plaat maakt. Ik wil in de toekomst van Swans meer iets projectmatig maken waarbij ik muziek schrijf en daarna mensen rondom mij verzamel om dit live te brengen. Er zullen ook geen lange tours meer volgen want ik kan dat gewoonweg niet meer aan. Laat het maar gewoon iets anders worden.
Zal er dan ook een bepaalde rustperiode zitten vooraleer je met dergelijke projecten start?
Wellicht wel, al weet ik zelf echt nog niet wat er zal gebeuren na het einde van deze tour. Waarschijnlijk slaap ik eerst een jaar lang.
Hoe slaag je er eigenlijk zelf in om uit die bubbel te komen die jullie creeëren tijdens een optreden?
Vroeger deed ik dat door te drinken, maar daar ben ik mee gestopt. Ik slaap nu, als het me lukt. Het blijft wel bizar want eens je in die bubbel zit voelt het aan alsof dat de reden is waarom je leeft. Alles voelt goddelijk aan. Maar dan is het gedaan en voel je een leegte en sta je iets later gewoon je materiaal bijeen te rapen.
Val je na een tour dan in een zwart gat?
Na het einde een tour gebeurt dat regelmatig, bij veel muzikanten trouwens. De adrenaline en piekmomenten zijn grotendeels afwezig in je dagdagelijkse leven. Ik heb het dan echt nodig om bezig te blijven, daarom niet met muziek, maar er gewoon voor zorgen dat ik niet teveel terugdenk aan de shows en het gevoel ze mij gaven.
Moet ik er mij dan een tuinierende Michael Gira bij voorstellen?
Dat zou ik fantastisch vinden, gewoon graven in mijn tuin. Ik hou er van om simpele manuele werkjes uit te voeren.
Kijk je er dan ook naar uit om terug een ‘normaal’ leven te leiden?
Ik ga natuurlijk muziek en kunst blijven maken en zal blijven schrijven. Ik wil gewoon het tempo van de laatste zeven jaar niet meer volhouden. Zelfs mensen die dertig jaar jonger zijn, zouden dit uitputtend vinden. Ik heb een veel jongere vrouw en jonge kinderen waar ik graag bij wil zijn.
Jullie beschikken over zeer trouwe en betrokken fans. Er zijn voor hen fundraise-campagnes waarbij je tekeningen maakt en zelf zingt voor de mensen, je neemt na een optreden ook de tijd om te signeren en mensen te ontmoeten op een zeer zachtaardige manier zelfs na soms woeste optredens. Bevalt deze manier van communiceren met de fans jou?
Eigenlijk wel, al heb ik het zelf moeten ontdekken. Enerzijds ging ik op het eind van de jaren 90 regelmatig naar countryconcerten. Niet van moderne bands, eerder van Johnny Cash en Willy Nelson, maar die hadden echt een povere relatie met hun fans. Nochtans kwamen ze beiden ook uit het gewone arbeidersmilieu. Anderzijds ging ik frequent naar bluegrassfestivals. Daar zag ik Ralph Stanley spelen, die in Amerika een heilige is in de Amerikaanse country- en bluegrasswereld, en toen rond de tachtig jaar moet geweest zijn. Het was meer dan veertig graden die dag, desalniettemin was zijn optreden fantastisch. Achteraf ging ik iets drinken en stond hij tussen het publiek met iedereen een praatje te slaan en platen te signeren, ver weg van het sterrendom. Voor mij was dit een heel leerzaam moment omtrent de waarde van de mensen die om jou muziek geven. Daar draait het eigenlijk om. Het is zo ziekelijk om te zien hoe mensen zichzelf verliezen in het celebrity-gebeuren. Je hebt maar zo weinig tijd op aarde en je gaat die dan verspillen door te denken dat je dé man/vrouw bent. Anders dan dom kan je dit niet noemen. Dan heb je mensen die om je muziek geven, betalen om je live te zien, platen en merchandise kopen, dan is het ook belangrijk om hen te leren kennen.
Zijn er andere kunstvormen of bands die jou op dit moment inspireren?
Hoewel ik dit een goeie vraag vind, kan ik je er helaas geen antwoord op geven. Op dit moment word mijn tijd volledig opgeslorpt door Swans waardoor er geen ruimte is voor andere zaken.
Bekijk je ‘The glowing man’ als het magnum opus van deze Swans-periode?
Ik bekijk dingen niet op die manier. Voor mij was het vooral het volgen van de mogelijkheden. Het grijpen van een gigantische massa, die doorheen schudden en dan terug wegwerpen. Het is een proces waarbij er geen voorafgaand afgelijnd idee vastligt. Ik begin er gewoon aan te werken tot ik het gevoel heb dat alles juist zit en dan laat ik het met rust.
In het nummer ‘The glowing man’, dat een half uur lang uitersten opzoekt, gebruik je je favoriete zen koan. Wat moeten we ons daarbij eigenlijk voorstellen?
Een koan is als het openen van je schedel, met je brein beginnen praten en er een mixer doorhalen. Je probeert alle logica zo doorheen te haspelen dat je er zelf niet meer aan uit geraakt. Vergelijk het met het idee dat je een trap aan het afdalen bent en er ineens geen trede meer is, enkel maar ruimte. Dat is het effect dat je met een koan wil bereiken. Degene die ik gebruik tijdens het nummer is “what is, is what?”. Het doel is dat je zo hard over de vraag nadenkt, dat je de vraag wordt. Wat dan weer enorm veel openheid in je geest creëert.
Je hint regelmatig naar boeddhisme en op jullie Facebookpagina worden soms Tibetaanse muziekfragmenten gepost. Wat intrigeert je zo aan deze godsdienst?
Ik weet niet of intrigeren het juiste woord is. Ik neig er wel naar omdat het me de aard van hun bewustzijn helpt te ontdekken. Langs de andere kant voel ik dat hindoeïsme en katholicisme, wanneer het op een correcte manier beleefd wordt, hetzelfde kan teweeg brengen. Door middel van gebed, toewijding en jezelf volledig overleveren aan iets dat essentieel en oprecht is. Al klinkt dit nu misschien een beetje banaal.
Je staat er om bekend dat je jezelf, je band, je publiek pusht tot aan de grens, om er dan alles aan te doen om die grens te verleggen. Ben je ooit professioneel of privé al geconfronteerd met de ultieme grens? Diegene waar je niet in geslaagd bent om ze te verleggen?
Het doet me meteen denken aan de avond waarop ik mijn vrouw heb leren kennen, toen we net van start waren gegaan met deze reïncarnatie van Swans. Ze was mee gekomen met een vriend naar één van onze optredens terwijl ze zelf geen fan was. In die periode had ik zelf heel veel problemen in mijn leven, wat gepaard ging met behoorlijk wat alcoholgebruik. Ik weet niet meer welk nummer ik toen aan het zingen was, maar ik was mijzelf zo hard en bewust aan het pushen in de hoop een hartaanval te krijgen en te sterven. Ik was op podium een zelfmoordpoging aan het ondernemen en zij was de enige in het publiek die doorhad waar ik mee bezig was. Ik zag haar in het publiek en ze gloeide helemaal, ze drong als het ware mijn schedel binnen. Maar ze hield me niet tegen, ze keek gewoon hoe ik mijzelf probeerde van kant te maken. Na de show ging ik haar opzoeken en zo heb ik haar leren kennen.
Nog twee afsluitende vragen. Waarop staat Kristof Hahn (lap steel-gitaar) steeds te kauwen tijdens een optreden? Is het kauwgom of tabak?
Hij kauwt op de nageboorte van een hond (lacht).
Mocht je de ideale plaats of context mogen kiezen voor het allerlaatste Swans optreden in deze formatie, hoe zou die er dan uitzien?
Mocht het echt het allerlaatste ooit zijn, zou ik er minstens twinting muzikanten bij betrekken. Allemaal mensen waarmee ik steeds graag heb samengewerkt. Om dan iets compleet anders te laten gebeuren dan iedereen verwacht had. Ik zou iedereen zijn input dirigeren naar een totale, maar georchestreerde chaos.
‘The glowing man’ is nu uit en wordt verdeeld door PIAS.