Eens in de zoveel jaar, wanneer alle planeten op één lijn liggen , komt Fiona Apple uit haar schulp gekropen om de wereld te verbazen en verstillen. Ook nu, maar liefst acht jaar na haar het fantastische ‘The idler wheel…’, slaat de Amerikaanse de muziekwereld collectief met verstomming. Voor de eerste keer in haar carrière is ze openhartig, niet alleen over zichzelf. Er zitten ook verhalen van en over mensen die haar de afgelopen jaren zijn bijgebleven in het album verwerkt. Apple is niet langer weelderig of engelachtig. Met een betonschaar in de aanslag maakt ze op een ongelooflijke manier korte metten met het patriarchaat; “Blast the music! Bang it, bite it, bruise it!”
Voor een zeer lange periode was Fiona Apple een aaneengeplakte collage van twintig jaar oude tv-passages en andere tabloidbeelden, uitgesmeerde quotes uit interviews die vooral zoveel mogelijk (selectieve) aandacht van lezers moesten wekken. Wie Apple écht was, deed er niet toe, enkel het beeld dat men van haar kon maken; een aantrekkelijke jonge vrouw die een fantastisch debuut had uitgebracht. Klinkt bekend? De wereldster met duizend-en-één verhalen die clickbait-media maar al te graag van haar wilde maken, keerde ze al snel de rug toe. Alleen daarom al is ‘Fetch the bolt cutters’ qua inhoud een complete verrassing.
Hoewel er een directe referentie is naar Kate Bush zitten er in de proza en passie evenwel strepen in van ladies als Patti Smith, Florence Welsch en Joni Mitchell in. De jarenlange gedestilleerde kunde van Apple als schrijfster en muzikante bereiken nieuwe horizonten. Ze toont àlles. Ze is kwaad, bevrijd, zorgeloos, beschermend, puur, ironisch… Haar teksten slagen er keer op keer in die emotionele sweet spot te raken terwijl ze evenwel vol humoristische dan wel snedige quotables zitten. In ‘For her’, dat ze schreef kort na de verhoringen van Brett Kavanaugh, neemt ze niet bepaalt een blad voor de mond; “Well, good morning / Good morning / You raped me in the same bed your daughter was born in“.
Natuurlijk brengt het dingen over mezelf terug naar boven. Het vertrok allemaal uit een nood om iets te schrijven over mijn gevoelens, maar het was te moeilijk. Ik wilde het niet alleen over mezelf maken maar over andere mensen. Er was een vrouw die me heel erg was bijgebleven. Ik heb zoveel tijd gespendeerd aan het telkens anders opnemen tot ik realiseerde dat ik een aantal vrouwen die met me mee zongen, rondom me nodig had. – over ‘For her’
Ondanks die mate van intimiteit die ze in haar teksten steekt, kunnen ze voor veel mensen, vooral gericht naar vrouwen, zeer herkenbaar klinken. Hoe ze zich in ‘Under the table’ eens niét liet onderdrukken, hoe haar grootmoeder zich altijd schuldig heeft gevoeld voor het overspel van haar grootvader in ‘Newspaper’ of hoe jaloezie wordt omgezet in bewondering in ‘Shameika’. Die mate van intimiteit wordt evenwel versterkt door de huiselijke sfeer die ze doorheen de plaat heeft verwerkt zoals de verschillende ratelende potten en pannen of sporadische hondengeluidjes doorheen de plaat. Apple kan een verre tante zijn die op een boerderij woont, het zou een goede vriendin kunnen zijn waar je al even niet meer mee hebt gesproken of gewoon je mama.
Hoe ze drapeert van sierlijke pianogetokkel tot die adrenaline opwekkende cadans in ‘I want you to love me’ terwijl haar stem zweverig zwiert van elegantie naar frustratie en terug, is machtig. De belletjes in ‘Heavy balloon’ zou je op het eerste gezicht dan weer niet merken gezien het overweldigende pallet waarmee ze je belaadt. Apple is een meesteres in instrumentatie en hoewel je zou kunnen zeggen dat percussie véél zegt over de plaat is het vooral de manier waarop ze schakeert van tempo en kracht in zowel stem, achtergrondgeluiden als instrumentatie. Élk nummer wordt verteld op z’n eigen manier.
In ‘Relay’ lijkt ze per aantal regels een laag percussie toe te voegen aan het nummer; drums, de houten lepels tegen de tafel, het handgeklap… De kwaadheid die ze voelt jegens mannen die vrouwen aanvallen, aanranden, komt van heel diep. Ze schreef het mantra “Evil is a relay sport / When the one who’s burned / Turns to pass the torch” toen ze vijftien was, de spreekwoordelijke “fuck you” op 42. In ‘Under the table’ is die emotie en kracht die ze uitstraalt om zich niét te laten doen, vergelijkbaar. Elders in ‘Heavy balloon’ of het bluesy ‘Cosmonauts’ gebruikt ze beeldspraak om haar kijk en inzichten te geven over respectievelijk depressie en liefde in een monogame relatie. De evolutie die Apple de afgelopen vijf à acht jaar heeft doorgemaakt is bewonderenswaardig.
Wat Apple zo goed weet over te brengen is de manier hoe los van de emotionele context en buitengewone instrumentatie net zoals haar voorgaande albums wederom een wereld op zich weet te creëren die losstaat van tijd noch ruimte. De ronduit ontroerende vrijgevochten vrijheid en eerlijkheid is om emotioneel van te worden. De manier waarop ze bijna van de daken schreeuwend met een sloophamer in de aanslag die emoties uit, is niet alleen bewonderenswaardig. Het kan een lichtje van hoop vormen voor vrouwen (en mannen) die zich in soortgelijke verhalen kunnen vinden zoals ze in ‘On I go’ het album afsluit; “On I go, not toward or away / Up until now it was day, next day / Up until now in a rush to prove / But now I only move to move“.