Je kan gerust stellen dat ‘Cher ami’ een totaalproject is. Het bestaat immers uit vier delen: stripverhalen van Joost Wynant met telkens een andere tekenaar over drie dieren (Jacky de aap, Stubby de hond en Jenny de olifant) die vochten in WO I, een tekst met historische duiding, een album van Yuko en ook nog een voorstelling die het land doorkruist. De drie eerstgenoemde aspecten zijn mooi verzameld in boek + cd ‘Cher ami. Ode aan de dieren in de Eerste Wereldoorlog’ en kan je thuis savoureren. Voor het vierde deel moet je echter het warme nest verlaten. Om deze bijzondere uitgave alle eer aan te doen, zochten wij boeken en albums die als referentiepunt kunnen dienen:
1. Maus – Art Spiegelman
In deze graphic novel worden alle menselijke figuren in het verhaal van de Holocaust voorgesteld als dieren: Joden als muizen, Duitsers als katten, Amerikanen als honden… Art Spiegelman zorgt door het voorstellen van mensen als dieren voor genoeg afstand tussen lezer en personages om het verhaal “verteerbaar” te maken. Hij schrikt je daardoor niet meteen af terwijl hij je confronteerd met de gruwel en onmenselijkheid van de jodenvervolging. In dit boek wordt net op omgekeerde wijze de gruwel van oorlog getoond: door dieren als mensen voor te stellen. De drie dieren worden soldaten in een woordeloos stripverhaal. Zelfs de meer primitieve en kinderachtige tekenstijl gehanteerd door Roman Klochkov voor het verhaal over de olifant ontkomt niet aan het fenomeen dat je als lezer door de chaos en de wegvallende grenzen tussen mens en dier voluit in het gezicht geslagen wordt door de gruwelijke realiteit van oorlog.
2. Animal farm – George Orwell
Ook in ‘Animal farm’ van George Orwell zijn dieren als metafoor voor menselijk gedrag en menselijke interacties het hoofdpersonage. Orwell wou met wat je met gemak een sleutelroman kan noemen duidelijke politieke standpunten innemen en een maatschappelijk mechanisme (omtrent macht) blootleggen. Het mag dan niet expliciet de bedoeling zijn van de auteurs van ‘Cher ami’ om een politiek standpunt in te nemen, ze ontkomen er niet aan. Een maatschappelijk fenomeen als oorlog krijgt door de bijzondere invalshoek en de historische duiding in het tweede deel een scherpe analyse toegemeten. Vooral wanneer de diverse functies van de dieren in de eerste wereldoorlog aan bod komen, worden achterliggende mechanismen om mensen te overtuigen tot het vechten in een oorlog, haarfijn blootgelegd.
3. Lament – Einstürzende Neubauten
Ter gelegenheid van de honderdste verjaardag van de start van WO I zetten de Duitse geluidskunstenaars van Einstürzende Neubauten hun tanden in allerlei bizarre feiten en invalshoeken met betrekking tot die grote wereldbrand. De keuze van ‘Cher ami’ om te focussen op een weinig bekend aspect ligt in het verlengde daarvan. Pittig detail: in de song ‘Der Beginn des Welkrieges 1914 (dargestellt unter Zuhilfenahme eines Tierstimmenimitators)’ vertellen de Duitsers het verhaal van de twééde wereldoorlog door middel van dieren en diergeluiden.
4. Long sleeves cause accidents – Yuko
Het album dat Yuko bij dit boek maakte, valt niet te begrijpen als je de evolutie die de band doormaakte onvoldoende kent. Daarom is teruggrijpen naar hun recenste reguliere album (uit 2014) meer dan nuttig. De postrock die door beide albums sluimert heeft zo veel raakvlakken dat je met recht en rede kan zeggen dat ‘Cher ami’ in het verlengde ligt van zijn voorganger. Vergelijk ‘Dive!’ uit 2014 met ‘Cold mice’ uit deze plaat en je kan niet om de parallellen heen. Eenzelfde treurnis in de stem en in de instrumenten sleept beide liedjes voort. Ook wanneer de band rond Kristof Deneijs vrolijker klinkt zoals in ‘Quiet house’, is de vergelijking met pakweg ‘Justine part 1’ uit de voorganger niet veraf. ‘Cher ami’ laat dan niet zozeer een nieuw Yuko horen, maar legt het sjabloon van de meest recente versie van het viertal over een bijzonder intrigerend verhaal om daarmee aan de slag te gaan.
5. Let your hands be my guide – Chantal Acda
Als we bij deze plaat toch aan iemand anders moeten denken, is het nog het meest aan het solodebuut van Chantal Acda. Niet zozeer, hoewel ook, de breekbaarheid van die plaat vinden we terug in ‘Cher ami’, het is vooral eenzelfde sfeer die doorheen beide platen sluimert. Omzichtigheid is misschien wel het woord dat het best omschrijft hoe op beide albums de thema’s benaderd worden. Ze worden niet meteen met beide handen aangepakt, wat Chantal Acda meer doet in opvolger ‘The sparkle in our flaws’. Ze worden verkend, er wordt omheen gelopen met aandachtig turende blik, er wordt met een stok vanop een veilige afstand gepord en ten slotte wordt met handschoenen aan het onderwerp vastgenomen.
Je kan de voorstelling die bij het boek hoort, met live muziek van Yuko, nog zien in De Brakke Grond in Amsterdam (16/12, info en tickets), het CC van Diest (24/01, info en tickets), het CC van Mechelen (09/03, info en tickets) en C-Mine in Genk (19/04, info en tickets).
Boek en cd worden uitgegeven bij Lannoo
